Anoreksja – objawy, przyczyny i skuteczne leczenie w 2025 roku [Poradnik]

Kompleksowy poradnik o anoreksji 2025: czym jest jadłowstręt psychiczny, jak rozpoznać objawy, jakie są przyczyny i jak wygląda kompleksowe leczenie w Polsce.

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) to jedno z najpoważniejszych zaburzeń odżywiania – cechujące się drastycznym ograniczeniem kalorii, zaburzonym obrazem ciała i silnym lękiem przed przytyciem. W Polsce i na świecie dotyka głównie nastolatki, szczególnie dziewczęta, ale także mężczyzn, coraz częściej w młodszym wieku. Choroba ma najwyższy wskaźnik śmiertelności spośród zaburzeń psychicznych, z powikłaniami prowadzącymi do śmierci w około 10–20 % przypadków. W tym poradniku szczegółowo omówimy: czym jest anoreksja, jakie są jej objawy, przyczyny, metody diagnostyki oraz nowoczesne leczenie – w tym wsparcie psychologiczne, dietetyczne i medyczne dostępne w Polsce w 2025 roku.

CZYM JEST ANOREKSJA?

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), to zaburzenie o podłożu psychicznym, objawiające się celowym ograniczaniem jedzenia, nadmierną aktywnością fizyczną i nienormalnym postrzeganiem sylwetki.

Postacie anoreksji: restrykcyjna i bulimiczna

• Typ restrykcyjny: głodzenie, ścisłe ograniczenie kalorii, brak kompulsywnego objadania się.
• Typ bulimiczny: przeplatanie okresów głodzenia się z napadami objadania i prowokowaniem wymiotów lub używaniem środków przeczyszczających.

Anoreksja może dotyczyć każdej płci – choć około 10 razy częściej chorują kobiety.

OBJAWY ANOREKSJI

Fizyczne

• Drastyczna utrata masy ciała, niedowaga (BMI <17, a w ciężkich przypadkach <15).
• Zaniedbania fizyczne: osteoporoza, zaburzenia hormonalne, nieregularne miesiączki, osłabienie serca, niewydolność narządów .
• Widoczne symptomy: lanugo (meszek na skórze), wychudzone kości, mała masa mięśniowa.

Psychiczne i behawioralne

• Zaburzony obraz ciała – pacjent uważa się za grubego, mimo niedowagi.
• Intensywny lęk przed przytyciem, obsesyjne liczenie kalorii i ważenie się.
• Wzmożona aktywność fizyczna – kompulsywne ćwiczenia, często w nadmiarze .
• Niespożywanie posiłków towarzyskich, izolacja społeczna, drażliwość .

Wczesne sygnały – warto reagować szybko

• Ograniczanie porcji, unikanie wspólnych posiłków, eliminacja produktów – często zaczyna się niewinnie, jako „zdrowa dieta” .
• Zmiana stylu ubioru – przewlekłe noszenie luźnych ubrań.
• Wycofanie z aktywności i izolacja emocjonalna.

PRZYCZYNY ANOREKSJI

Nie da się wskazać jednej przyczyny – choroba rozwija się w wyniku złożonego współdziałania czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych :

1. Czynniki indywidualne i psychologiczne:
   Perfekcjonizm, impulsywność, niska samoocena, zaburzenia nastroju – depresja lub lęk sprzyjają rozwojowi anoreksji.
2. Społeczno-kulturowe:
   Presja na szczupłość – media, influencerzy, środowiska: tancerze, sportowcy, modelki .
   Pandemia COVID‑19 przyspieszyła pogorszenie nastroju i izolację, co pogłębiło liczbę zachorowań .
3. Rodzina i środowisko:
   Krytyka ciała, wymagania, zaburzone relacje rodzinne, nadużycia .
4. Czynniki biologiczne i genetyczne:
   Dziedziczność – szacuje się, że genetyka odpowiada za 60–75 % ryzyka .

SKALA PROBLEMU W POLSCE I NA ŚWIECIE

• Anoreksja występuje u około 0,5–1 % kobiet i 0,05–0,1 % mężczyzn globalnie .
• W Polsce: szacunki mówią o 0,8–1,8 % populacji dziewcząt poniżej 18 roku życia. Inne badania – nawet 4–5 % młodzieży.
• Alarmująco: zaledwie 31 % osób z zaburzeniami szuka pomocy .
• Raport Galileo Medical (marzec 2025): 61 % Polaków słyszało o anoreksji, ale 25 % nie rozpoznaje takich zaburzeń .

DLACZEGO ANOREKSJA JEST TAK NIEBEZPIECZNA?

• Wysoka śmiertelność: 10–20 % zgonów u chorych na anoreksję spowodowane jest niedożywieniem lub samobójstwem .
• Powikłania zdrowotne: uszkodzenie serca, nerek, kości; zaburzenia metaboliczne; depresja.
• Trwały wpływ na życie: długotrwałe leczenie staje się kluczowe – bez niego choroba może trwać latami.

KIEDY I GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

Kiedy reagować

• Gwałtowna utrata wagi, unikanie posiłków, izolacja, obsesyjne liczenie kalorii .
• Wystąpienie objawów fizycznych – omdlenia, zaburzenia miesiączkowania, osłabienie.

Gdzie szukać wsparcia

• Leczenie rozpoczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego lub pediatry (badania, skierowanie).
• Specjaliści: psychiatrzy, psycholodzy/psychoterapeuci (CBT lub rodzinno-systemowa), dietetycy, lekarze internistyczni .
• Placówki: oddziały dzienne, szpitalne ośrodki psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, specjalistyczne kliniki .