Zespół kompulsywnego jedzenia

Podstawową funkcją żywności jest zaspokojenie potrzeb fizjologicznych ludzkiego organizmu. Obecnie jednak mamy nieograniczony dostęp do jedzenia, więc zaczęło ono pełnić funkcje kulturowe, społeczne czy hedoniczne. Ale nie tylko… Jemy także, aby poprawić sobie humor, zniwelować napięcie oraz emocje. Może to, ale nie musi, dać początek kompulsywnemu objadaniu się. Na co zwrócić uwagę i jakie zalecenia dietetyczne wdrożyć w leczeniu zespołu kompulsywnego jedzenia?

Zespół kompulsywnego jedzenia

Zespół kompulsywnego jedzenia (binge-eating disorder, BED) jest zaburzeniem polegającym na napadach niekontrolowanego jedzenia, występujących z różną częstotliwością od paru razy w miesiącu, do kilku razy dziennie. Zaburzenie to wiążę się z niekontrolowaną chęcią spożycia produktów w ilościach niemożliwych do spożycia przez przeciętną osobę oraz brakiem kontroli nad jakością i tempem spożycia.
W przeciwieństwie do chorych zmagających się z bulimią, osoby chorujące na BED nie stosują działań kompensacyjnych po napadzie objadania się, a także nie pojawia się wcześniejsza próba redukcji masy ciała. Natomiast czynniki, które odróżniają BED od otyłości to zwiększony niepokój dotyczący figury czy wagi, subiektywnie gorsza jakość życia, większa chęć do redukcji masy ciała niż w przypadku osób otyłych. Do powikłań zdrowotnych tego zaburzenia zalicza się: zespół metaboliczny, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, depresję oraz dyslipidemię, ale także zaburzenia psychiczne, chorobę wrzodową oraz zapalenie żołądka.

Kryteria rozpoznania kompulsywnego jedzenia

Zaburzenie to możemy rozpoznać, obserwując:

• powtarzające się napady – mowa tutaj o poważnych napadach objadania się, ponieważ chęć na jedzenie jest prawie nie do powstrzymania, a ilość spożytego jedzenia można mierzyć nawet w kilogramach;
• brak kontroli – osoby zmagające się z tym zaburzeniem, o ile mają jedzenia pod dostatkiem, mogą jeść tak długo, aż odczują silny ból żołądka. Pożywienie jest jedzone bardzo szybko, znacznie szybciej niż zjadłaby je przeciętna osoba.
• regularność – aby rozpoznać takie zaburzenie, napady muszą być w miarę regularne. Mówi się, że do rozpoznania powinny mieć miejsce około dwóch razy w tygodniu.
• wyrzuty sumienia – jak zostało wspomniane wyżej, to, co odróżnia BED od innych pokrewnych zaburzeń to występujące silne wyrzuty sumienia po napadzie.
• sygnały alarmujące – jedzenie w samotności i wycofanie się z życia towarzyskiego, używanie jedzenia jako środka rozładowującego napięcie emocjonalne, permanentne zmęczenie, nuda oraz brak energii.

Zalecenia dietetyczne w kompulsywnym jedzeniu:

• Dzienniczek – warto prowadzić dzienniczek żywieniowy zgodny ze stanem faktycznym i przyjrzeć się, kiedy pojawiają się napady, jakie pożywienie jest przeważnie spożywane, czy towarzyszą temu powtarzające się wzorce (np. kłótnia z kierownikiem — po pracy napad objadania się).
• Ćwiczenie uważności – niezwykle pomocnym może okazać się bycie uważnym na odczuwane sygnały z ciała i ćwiczenie umiejętności rozróżniania głodu fizjologicznego od głodu emocjonalnego. Są badania, które pokazują, że praktykowanie uważnego jedzenia będzie wpływało korzystnie na zmniejszenie epizodów napadów jedzenia.
• Indeks sytości – Pokarmy o wysokim indeksie sytości mogą wspomóc pacjenta w wychodzeniu z choroby. Sytość osiągniemy, komponując posiłki bogate w białko oraz błonnik.
• Mierzalne cele – przy dobieraniu jadłospisu warto nie rzucać się na restrykcyjne diety. Znacznie lepiej sprawdzą się małe, realne cele i stopniowe dążenie do redukcji masy ciała (oczywiście w przypadku otyłości). 5-letnie badanie przeprowadzone wśród młodych dziewczyn wykazało, że głodzenie się zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kompulsywnego objadania się w przyszłości. Inne badanie wykazało, że kobiety, które odmawiały sobie poszczególnych posiłków, były narażone na większy apetyt oraz ryzyko wystąpienia przejedzenia.
• Elastyczność – warto pozostać elastycznym i tyczy się to zarówno specjalisty, jak i pacjenta. Nauka intuicyjnego jedzenia to nie poligon wojskowy, a próba polepszenia życia.
• Regularność i odpowiednia liczba posiłków – jest to podstawa. Warto określić, w jaki sposób można dostosować żywienie do trybu życia. Określić odpowiednią liczbę i porcje posiłków. Pomocne także może okazać się niepomijanie posiłków. Krótkie 2-miesięczne badanie wykazało, że jedzenie jednego bardzo obfitego posiłku znacznie zwiększa stężenie glukozy we krwi i stymuluje wydzielanie greliny (hormonu głodu) do większych ilości niż jedzenie chociażby trzech posiłków dziennie. Inne badanie wykazało natomiast, że wzorzec regularnego jedzenia był powiązany ze zmniejszeniem objawów napadowego objadania się.
• Nawodnienie – warto zadbać o odpowiednie nawodnienie, które kształtuje się przeważnie ok. 2L dziennie. Tym samym warto zrezygnować z napojów słodzonych. To już może być pierwszy krok ku zmianie.
• Edukacja żywieniowa – kwestia istotna, ponieważ wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z powikłań zdrowotnych choroby. Edukacja także powinna dotyczyć wartości odżywczej pożywienia, jego funkcji oraz doboru odpowiednich porcji jedzenia. Świadomość może się okazać pierwszym krokiem do zmiany.

Dieta w zespole kompulsywnego objadania się — podsumowanie

• Regularne posiłki: Stworzenie regularnego planu posiłków, aby zapobiec długim okresom głodu, które mogą prowokować napady objadania się.
• Zarządzanie pokusami: Nauka zdrowszych strategii radzenia sobie z emocjami i pokusami, które mogą prowadzić do napadów jedzenia.
• Rozwijanie świadomości ciała i sygnałów sytości: Pomoc w rozpoznawaniu sygnałów głodu i sytości, aby poprawić kontrolę nad jedzeniem i unikać nadmiernego spożywania.
• Wsparcie psychologiczne: Terapia może być pomocna w identyfikowaniu i zmianie negatywnych wzorców myślenia związanych z jedzeniem.

Bibliografia

1. Grzymisławski M., (red). Dietetyka Kliniczna, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2020
2. Bąk-Sosnowska M., Zaburzenia odżywiania towarzyszące otyłości Forum Zaburzeń Metab. 2010;1(2):92–9.
3. Juruć A., Bogdański P., Osobowość w rozmiarze XXL. Psychologiczne czynniki ryzyka otyłości Forum Zaburzeń Metabol. 2011; 2: 34–42
4. Juruć A., Wierusz-Wysocka B., Bogdański P., Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała. Farm. Współcz. 2011; 4: 119–126.
5. Barakat S, McLean S.A, Bryant E. , Le A., Marks P., Risk factors for eating disorders: findings from a rapid review Journal of Eating Disorders 202; 11:8
6. Stice E, Davis K, Miller NP, Marti CN. Fasting increases risk for onset of binge eating and bulimic pathology: a 5-year prospective study. J Abnorm Psychol. 2008 Nov;117(4):941-6. doi: 10.1037/a0013644.
7. Katterman SN, Kleinman BM, Hood MM, Nackers LM, Corsica JA. Mindfulness meditation as an intervention for binge eating, emotional eating, and weight loss: a systematic review. Eat Behav. 2014 Apr;15(2):197-204. doi: 10.1016/j.eatbeh.2014.01.005.
8. Carlson O, Martin B, Stote KS, Golden E, Maudsley S, Najjar SS, Ferrucci L, Ingram DK, Longo DL, Rumpler WV, Baer DJ, Egan J, Mattson MP. Impact of reduced meal frequency without caloric restriction on glucose regulation in healthy, normal-weight middle-aged men and women. Metabolism. 2007 Dec;56(12):1729-34. doi: 10.1016/j.metabol.2007.07.018.
9. Zendegui EA, West JA, Zandberg LJ. Binge eating frequency and regular eating adherence: the role of eating pattern in cognitive behavioral
   guided self-help. Eat Behav. 2014 Apr;15(2):241-3. doi: 10.1016/j.eatbeh.2014.03.002.
10. Davy BM, Dennis EA, Dengo AL, Wilson KL, Davy KP. Water consumption reduces energy intake at a breakfast meal in obese older adults. J Am Diet Assoc. 2008 Jul;108(7):1236-9. doi: 10.1016/j.jada.2008.04.013.
11. Van Walleghen EL, Orr JS, Gentile CL, Davy BM. Pre-meal water consumption reduces meal energy intake in older but not younger subjects. Obesity (Silver Spring). 2007 Jan;15(1):93-9. doi: 10.1038/oby.2007.506.
12. Cani PD, Joly E, Horsmans Y, Delzenne NM. Oligofructose promotes satiety in healthy human: a pilot study. Eur J Clin Nutr. 2006 May;60(5):567-72. doi: 10.1038/sj.ejcn.1602350.