Anoreksja, zwana inaczej jadłowstrętem psychicznym, oznacza znaczną, zamierzoną przez chorego utratę masy ciała i celowe podtrzymywanie jej. Chory najczęściej celowo ogranicza spożycie pokarmu poniżej swojego zapotrzebowania, co powoduje spadek masy ciała. Prowadzi to także do niebezpiecznych niedoborów mikro oraz makroskładników, witamin i składników mineralnych, może prowadzić do wyniszczenia organizmu, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Jak ułożyć odpowiednio dietę przy wychodzeniu z anoreksji?
Dieta w anoreksji
Przy wychodzeniu z choroby należy zwrócić uwagę na wiele kwestii. Niezbędna będzie pomoc specjalistów takich jak psychiatra, psycholog czy dietetyk, ponieważ zmaganie się z anoreksją jest niezwykle ciężkie dla osoby chorej, ale także dla rodziny i najbliższego otoczenia.
Czynniki, które mogą dodatkowo wspomóc osobę chorą w wychodzeniu z choroby to:
- wsparcie specjalisty oraz bliskich;
- próba zrozumienia, z czym osoba chora musi się zmagać;
- szacunek do cierpienia osoby chorej;
- słuchanie bez oceniania.
Dieta przy wychodzeniu z anoreksji może wyglądać różnie w zależności od etapu, w jakim podejmuje się leczenie. Kiedy osoba chora jest na skraju wyniszczenia, może okazać się konieczne żywienie przez zgłębnik lub żywienie dojelitowe.
Należy także pamiętać, że po długotrwałym głodzeniu organizmu może dojść do tzw. zespołu ponownego odżywienia tzw. refeeding syndrome. Polega on na ostrym niedoborze elektrolitów, retencji płynów oraz zaburzeniu gospodarki glukozowej. Wynika on z odżywiania pacjentów chronicznie niedożywionych lub
tych ponownie dokarmianych po okresie głodowania. Głównym czynnikiem wystąpienia tego zespołu jest właśnie zmaganie się z anoreksją lub kacheksja. Najgroźniejszymi powikłaniami zespołu ponownego odżywienia są powikłania sercowe. Z powodu niedoborów potasu i magnezu pojawia się ryzyko wystąpienia arytmii nadkomorowych (jak migotanie przedsionków). Znaczne zaburzenia elektrolitowe mogą doprowadzić do tachyarytmii, a nawet komorowych zaburzeń rytmu serca.
Aby nie doszło do wystąpienia refeeding syndrome, niezwykle ważne jest odpowiednie rozplanowanie żywienia poprzez stopniowe zwiększanie liczby kilokalorii oraz płynów w organizmie.
Od czego zacząć?
W zależności od wartości energetycznej przyjmowanej wcześniej warto rozpocząć leczenie od 500 do 800 kcal/dzień. Taka dieta na początku powinna być lekkostrawna, potrawy przyrządzane najlepiej w formie gotowanej. W zależności od preferencji pacjenta posiłki mogą być papkowate, płynne lub półpłynne. Na samym początku, w związku z zaburzoną pracą jelit, wskazane jest ograniczenie produktów pełnoziarnistych ze względu na dużą zawartość błonnika i zastąpienie ich pszennymi. Warzywa oraz owoce warto podawać w formie przetworzonej, czyli ugotowane lub w formie kompotów i warzywnych zup krem. Warto włączyć do diety chude mięso w formie gotowanej.
Przy wychodzeniu z anoreksji w diecie powinna zostać uwzględniona duża zawartość białka, aby wesprzeć odbudowę organizmu. Dlatego warto także uwzględnić chudy nabiał w diecie, a w przypadku problemów jelitowych zamienić te produkty na bezlaktozowe.
W takiej sytuacji co tydzień lub dwa tygodnie można zwiększać wartość energetyczną diety, stopniowo o około 200 kilokalorii, obserwując stan zdrowia osoba chorej. Bardzo dobrym dodatkiem do diety mogą okazać się nutridrinki, które zawierają dużą wartość odżywczą. Natomiast warty uwagi może okazać się sposób podawania nutridinków. Ze względu na konsystencje, zbyt szybkie wypicie preparatu może wywołać efekty niepożądane ze strony układu pokarmowego. Dlatego na początku warto zacząć od wypicia kilku małych łyków.
Docelowo zwiększamy podaż energii do 2000-3000 kilokalorii, w zależności od zapotrzebowania. Należy pamiętać, że przy obliczaniu zapotrzebowania trzeba uwzględnić należną masę ciała, a nie masę aktualną, która jest o wiele mniejsza.
Kolejną kwestią jest dobranie regularnych posiłków, najlepiej jakby nie były one zbyt obfite, około 5-6 w ciągu dnia. Warto zadbać o zróżnicowanie posiłków, aby dieta nie była monotonna oraz zawierała zróżnicowane składniki odżywcze.
Warto na początku zrezygnować z podawania warzyw strączkowych, które mogą bardzo niekorzystnie wpływać na pracę jelit i powodować dyskomfort. Estetyka i smak posiłków również odgrywają ważną rolę. Posiłki ładnie podane, atrakcyjne sensorycznie mogą wspomóc proces leczenia. Warto pamiętać także o tym, żeby posiłki były spożywane w spokojnej atmosferze, najlepiej w towarzystwie zaufanych osób. W początkowej fazie wychodzenia z anoreksji warto paradoksalnie rozproszyć uwagę osoby chorej, np. filmem lub przyjazną rozmową.
Stopniowo, wraz z postępem rozszerzania diety, można zacząć wprowadzać produkty, które wcześniej wywoływały lęk u chorego, najprawdopodobniej będzie to produkt tłusty lub wysokowęglowodanowy. Natomiast jak można się dowiedzieć z artykułu na temat tłuszczy oraz węglowodanów, składniki te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu.
Dieta w anoreksji — podsumowanie
- Indywidualne planowanie żywienia: Dietetyk wspólnie z pacjentem opracowuje indywidualny plan żywieniowy uwzględniający stopień niedożywienia, potrzeby energetyczne, preferencje żywieniowe i cele leczenia.
- Stopniowe zwiększanie spożycia: Stopniowe zwiększanie ilości spożywanych kalorii, aby powoli przywrócić prawidłową wagę ciała. Kontrolowane i regularne posiłki pomagają zmniejszyć lęk związany z jedzeniem.
- Wsparcie psychologiczne: Wsparcie psychoterapeutyczne i emocjonalne jest kluczowe, aby pomóc pacjentowi w zmianie myślenia o jedzeniu i ciele.
- Monitoring zdrowia: Regularne monitorowanie stanu zdrowia, w tym parametrów fizycznych i laboratoryjnych, jest istotne dla kontroli postępów i dostosowania planu żywieniowego.
Bibliografia
- [1] Grzymisławski M., (red). Dietetyka Kliniczna, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2020
- Bator E., Bronkowska M., Ślepecki D., Biernat J., Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie Now Lek. 2011;3(80):184–91.
- Mroczkowska D., Postrzeganie i rozumienie zaburzeń jedzenia — fakty i mity Via Medica 2012;85-86
- Barakat S, McLean S.A, Bryant E. , Le A., Marks P., Risk factors for eating disorders: findings from a rapid review Journal of Eating Disorders 202; 11:8
- Garber AK, Cheng J, Accurso EC, Adams SH, Buckelew SM, Kapphahn CJ, Kreiter A, Le Grange D, Machen VI, Moscicki AB, Sy A, Wilson L, Golden NH. Short-term Outcomes of the Study of Refeeding to Optimize Inpatient Gains for Patients With Anorexia Nervosa: A Multicenter Randomized Clinical Trial. JAMA Pediatr. 2021 Jan 1;175(1):19-27. doi: 10.1001/jamapediatrics.2020.3359.
- Ehrlich S, Tam FI. Editorial: Refeeding in Anorexia Nervosa: Quo Vadis? J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2021 May;60(5):566-567. doi: 10.1016/j.jaac.2020.12.016.
- Gibson D, Workman C, Mehler PS. Medical Complications of Anorexia Nervosa and Bulimia Nervosa. Psychiatr Clin North Am. 2019 Jun;42(2):263-274. doi: 10.1016/j.psc.2019.01.009.
